Nhà văn Nguyễn Xuân Hưng

Ông Hà Phạm Phú có thời gian công tác tại 3 tỉnh Nam Trung Quốc trên đây, với vốn tiếng Hán dày dặn, ông đã tích trữ tư liệu và kinh nghiệm sống để thai nghén tiểu thuyết "Trưng Trắc". Hầu hết các tỉnh Nam Trung Quốc đều có đền thờ Vua Bà. Sau này, do nguyên nhân nào đó mà Trung Quốc diễn đạt khác đi, nhưng đó chính là thờ Hai Bà Trưng.

Trần Đình Hiến có một giai đoạn công tác ở Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc từ 1965 đến 1973. Đó là những năm tháng động loạn, cuộc cách mạng văn hóa kinh hoàng trên đất nước ấy. Ông Hiến vô tình là người quan sát trực tiếp đất nước và con người Trung Quốc trong một thời điểm đặc biệt mấy nghìn năm không bao giờ có.

Một câu chuyện chính trị bi hài, được ông Trần Đình Hiến kể lại. Đó là chuyện liên quan đến vụ án Lâm Bưu.

Một di sản hàng ngàn năm như Nho giáo Trung Hoa, dù cho có kêu gào “phê Nho” thế nào, thì nó vẫn còn đó, rợp bóng lên hiện tại. Bây giờ thì dường như đã là một Trung Quốc khác, mà nhìn kỹ thì vẫn ra hậu hệ của Nho, thực ra “nó” vẫn là “nó”.

Tôi và Phạm Đăng Vĩnh về Đồ Sơn, rồi qua Thủy Nguyên (Hải Phòng), để về quê nhà tôi ở huyện Kinh Môn (Hải Dương). Đồ Sơn ngày nay là đô thị cửa biển, nơi có sòng bạc đầu tiên, có dịch vụ ăn chơi thoáng bậc nhất của cả nước. Nhưng mấy ai đi Đồ Sơn ngày nay như chúng tôi tìm dấu tích một thời Dương Kinh xa xăm.

Đại Việt của Lê Thái tổ sau chiến thắng thì bắt đầu mô phỏng xã hội Nho giáo Trung Hoa ở mức toàn diện nhất từ trước đến đó. Từ tam giáo đồng nguyên thời Lý cho đến Phật giáo chủ đạo thời Trần đã tàn lụi để cho Nho giáo độc tôn. Việc này có hậu quả dai dẳng cho đất nước và dân tộc mấy trăm năm, từ Mạc đến Lê Trung hưng và Nguyễn.