Chúng tôi không tuyển dụng sự phiền phức
Hiện nay, không ít doanh nghiệp khi tuyển dụng vào một vị trí làm việc thông thường, thường chọn tiêu chuẩn là nam giới. Có những thông báo còn đăng công khai là "không chọn nữ". Về khía cạnh luật pháp và xã hội, các nhà quản lý sẽ nói tiếng nói theo đúng chức trách, sẽ viện dẫn các văn bản dưới luật và các nguyên tắc về bình đẳng giới để vận động giới chủ sử dụng lao động. Nhưng các ông chủ doanh nghiệp cũng có lý lẽ riêng. Một giám đốc DN nói: Không ai cho tôi lợi nhuận chỉ để giải quyết các vấn đề của phụ nữ, nếu có hai người để lựa chọn, tôi chắc sẽ chọn nam, bởi vì nam giới không nghỉ đẻ, không nghỉ cho con bú, nam giới không nghỉ vì con ốm... Nói chuyện với tôi, không phải tư cách một nhà báo, mà khi tâm sự như một người bạn, vị giám đốc ấy nói: Tôi không tuyển dụng sự phiền phức. Theo ông, một người nữ trong cơ quan nảy sinh biết bao phiền toái. Cách sống của một người phụ nữ trong cộng đồng cũng có những rắc rối riêng vì bản tính đàn bà của họ. Tính ưa giao cảm gần với thói ngồi lê đôi mách, tính nhạy cảm rất dễ lẫn với tính nhỏ nhen, tính tự vệ của phái yếu rất dễ dẫn đến sự đố kỵ... Sống trong một đơn vị càng nhiều đàn bà càng phức tạp, tổ chức công đoàn càng bận rộn và ít ông giám đốc nào thích điều đó.
Tôi hỏi: Nhưng còn các vị trí thích hợp với phái nữ như thư ký, tiếp tân, hành chính... thì sao? Thì vị giám đốc cười: Tại sao anh lại quan niệm đó là các chức danh thích hợp với phái nữ? Ông lập luận: Phải chăng người ta cho rằng nhân viên thư ký, hành chính, tiếp tân là dễ hơn, nhẹ hơncác chức danh khác, nếu không thì hãy lý giải cho tôi biết những công việc ấy có "nữ tính" hơn? Không- ông tự trả lời- đó chẳng qua là tàn dư sự phân biệt đối xử nam nữ của cánh đàn ông mà thôi; còn tôi cho rằng, sự bình đẳng nam nữ chính là để phụ nữ làm những việc phù hợp với thiên chức của họ, và hãy để cho họ chọn lựa công việc bình đẳng với nam giới, chiếu cố họ chỉ vì họ là phụ nữ thì đó là thái độ coi thường mới đối với họ.
Quản lý doanh nghiệp- Yêu một người đàn bà đẹp
Nhưng cũng cần nói một cách khách quan là không phải ông giám đốc doanh nghiệp nào cũng có quan niệm về lao động nữ như ông giám đốc trên đây. Ông yêu cầu tôi giấu tên cũng nói lên rằng ông biết quan niệm ấy là thiểu số, gần với sự lạc hậu. Ông Trần Quang Hưng, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Trấn Gia thì lại có quan điểm rất cởi mở: Tránh tuyển lao động nữ cũng giống như hình dung thế giới sẽ toàn là đàn ông.
Tiến sĩ kinh tế Ngô Thành đang nghiên cứu tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, khi nói về nghệ thuật quản lý một doanh nghiệp, anh phát biểu như một triết gia: Một giám đốc DN giỏi, đó là một người đàn ông biết cách yêu một người đàn bà đẹp. Doanh nghiệp làm ăn tốt, sinh lãi, còn người đàn bà được anh yêu thì ngày càng xinh đẹp, sinh con đẻ cái, dạy con nên người, rồi chính chúng lại tiếp nối cha mẹ mà trường tồn. Như vậy, về một mặt nào đó, đồng vốn của DN chẳng khác với nữ tính của người đàn bà là mấy. Nếu anh không biết cách yêu, không được người đàn bà yêu thì người đàn bà ấy bỏ đi, mà nhiều cách bỏ đi, có thể tự tử, có thể hư hỏng và cũng có thể đi theo người đàn ông khác...
Với quan niệm như vậy, thì một giám đốc không hề sợ sệt khi nhận vào các vị trí của ông ta một người phụ nữ. Cơ chế thị trường tư bản đã có tuổi gần hai thế kỷ, nghệ thuật quản lý cũng đạt được nhiều thành tựu, nhiều lý thuyết ra đời... và cho đến nay, người ta không còn cho rằng, cách quản lý theo kiểu duy lý của phương Tây là duy nhất đúng. Người Nhật, người Hàn Quốc hay Trung Quốc đều có nghệ thuật quản lý riêng dựa vào nền truyền thống văn hóa. Còn ở Việt Nam thì sao? Tiếc rằng, các nhà kinh tế Việt Nam chưa định hình được một mô hình quản lý nào có tính đúc rút kinh nghiệm đối với một doanh nghiệp Việt Nam. Phải chăng chính vì VN còn có quá ít thời gian vận động theo cơ chế thị trường. Nhưng quan niệm về sử dụng đồng vốn như tình yêu với một người đàn bà có thể hoàn toàn cũng là một lý thuyết mới chăng?
Vậy thì đối với các giám đốc nữ thì sao? Tiến sĩ Ngô Thành trả lời: Cũng vậy, họ tự hiểu các nhu cầu của mình và trong công việc, họ phải tưởng tượng mình là một người đàn ông. Như vậy, nếu vấn đề của ông giám đốc là phải biết cách yêu người đàn bà của mình thì vấn đề nan giải của bà giám đốc lại là phải đóng vai người đàn ông yêu mình. Điều này thoạt nghe có vẻ phi lý nhưng cũng phù hợp với thực tế là các ông giám đốc thì quyết đoán hơn, mạo hiểm và có tính chinh phục, tính đường đi nước bước lâu dài hơn còn các bà giám đốc thì nhiều trí tưởng tượng, phiêu lưu hơn.
Văn hóa Doanh nghiệp- Một phong cách ứng xử tôn trọng phụ nữ
Từ tiên đề về quản lý doanh nghiệp trên đây, chúng ta có thể nhận thấy rằng, xây dựng một nền văn hóa doanh nghiệp cũng tương tự như cách xây dựng phong cách ứng xử với phụ nữ. Doanh nghiệp cũng là một thực thể xã hội, chứa đựng trong nó những mối quan hệ nhậy cảm đầy nữ tính. Những cuộc bãi công giống như người đàn bà dỗi hơn, cáu bẳn. Những cuộc phá sản giống như những vụ ly hôn dẫn đến tự sát. Có thể quan điểm nữ nhân hóa một doanh nghiệp có tính trào lộng hơn là một sự xem xét nghiêm túc, nhưng là sự trào lộng không phải không có lý. Xét cho cùng, nền văn hóa chung có tính phổ quát và truyền thống là dựa trên nền một tiền đề là tôn trọng phái nữ, một phần cũng bởi phái nữ là phái yếu, dễ tổn thương. Nếu anh xây dựng một phong cách ứng xử xoa dịu những tổn thương vổitong cộng đồng DN thì hấp dẫn được DN khác, phải chăng đó là một nền văn hóa doanh nghiệp đích thực. Đối với các doanh nghiệp không hề có nhân viên nữ cũng vậy, đừng tưởng doanh nghiệp toàn nam giới không có vấn đề dễ tổn thương. Một mặt nào đó, người đàn ông nhiều nữ tính càng có tính nết khó lường.
Bài này không có ý định thuyết phục bạn đồng ý rằng lập luận trên đây là duy nhất đúng. Cũng có cách ứng xử khác để xây dựng nên nền văn hóa ở một doanh nghiệp nào đó mạnh mẽ như chiến binh chẳng hạn. Và còn điều này nữa, một mệnh đề thuận đúng thì mệnh đề đảo chưa chắc đúng, bạn có thể dành tình cảm với doanh nghiệp như với một người đàn bà yêu dấu của bạn, coi doanh nghiệp như người đàn bà; nhưng tôi khuyên bạn không nên coi người đàn bà của bạn như là... doanh nghiệp.